یادگار زریران
یکی از کتابهای بجا مانده از روزگار ایران پیش از اسلام به زبان پهلوی کتاب یادگار زریران (یادگار دودمان زَریر) است.
یادگار زریران حماسه و یلنامه غم انگیزی است که از روزگار ساسانیان بجا مانده و بر پایه نوشتهای کهن و اصیل از روزگار پارتیان است.
بنابر این ریشههای تاریخی نمایش سنتی سوگناک که امروزه به ما رسیده در پیش از اسلام وجود داشته است. با گذشت زمان و دگرگونیهایی که از سوی نوحهسرایان و شبیهسازان هر عصر در نمایش، شبیهخوانی پدید آمده و با رویداد تاریخی و آیینی عاشورا، این گونه نمایش در روزگار صفوی به اوج خود رسیده است. یعنی سیر و پویه تکاملی شبیه خوانی از سوگواریهایی که بر سیاوش و پهلوان-نامه یادگار زریران میشده، آغاز شده و با کشته شدن امام حسین (از پیشوایان شیعهها) و رویداد عاشورا ادامه یافته است. داستان زریر قهرمان یادگار زریران همانندی شگرفی دارد با داستان حضرت عباس برادر امام حسین در دشت کربلا. این کتاب یکی از منابع و آبشخورهای شاهنامه فردوسی بوده است.
ملک الشعرای بهار و صادق هدایت نیز در زمینه برگردان این متن به فارسی امروزی کار کرده اند.
متن یادگار زریران
این یادگار را که زریران خوانند، بدان گاه نوشته شد که گشتاسپشاه با پسران و برادران و شاهزادگان و ملازمان خویش این دین پاک مَزدیَسنان را از هرمزد پذیرفت.
سپس ارجاسپ، سرور هیونان، آگاه شد که گشتاسپشاه با پسران، برادران و شاهزادگان و ملازمان خویش این دین پاک مزدیسنان رااز هرمزد پذیرفت. آنگاه ایشان را گران دشواری بود و بیدرفش جادوگر و نامخواست هزاران را با بیست هزار سپاه گزیده و به پیغامبری به ایرانشهر فرستادند.
پس جاماسپ، پیشینیانسالار، زود اندرون اندرشد و به گشتاسپشاه گفت که «از ارجاسپ، سرور هیونان، دو فرستاده آمد که اندر همه کشور هیونان از ایشان نژادهتر نیست. یکی بیدرفش جادوگر و دیگری نامخواست هزاران است. بیستهزار سپاه گزیده با خود دارند و نامه به دست دارند و گویند که "ما را اندر پیش گشتاسپشاه هلید"».
گشتاسپشاه گفت که «ایشان را اندر پیش هلید». اندر شدند و به گشتاسپشاه نماز بردند و نامه بدادند. ابراهیم، بزرگ دبیران، بر پای ایستاد و نامه را بلند خواند. اندر نامه اینگونه نوشته شده بود که «شنیدم که شما خدایگان این دین پاک مزدیسنان را از هرمزد پذیرفتید و اگر که آن را بازننهید، نزد ما گران زیان و دشواری از آن شاید بودن. اما اگر شما خدایگان را پسند افتد و این درین پاک را بهلید و با ما همکیش شوید، آنگاه شما را به سروری پرستیم، آنگاه شما را سال به سال بس زر، بس سیم و بس اسب نیکو و بس تختگاه شهریاری دهیم؛ و اگر این دین را نهلید و با ما همکیش نشوید، آنگاه بر شما رسیم، غله تر را خوریم و خشکها را بسوزانیم و چهارپای و دوپای از کشور شما بَرده کنیم و شما را به بندِ گران و دشواری کار فرمائیم.»
پس گشتاسپشاه را -چون آن سخن ایشان شنوده شد - گران دشواری بود. پس آن تهمِ سپاه دلیر، زریر، چون دید که گشتاسپشاه ترسان شد، زود اندرون اندر شد و به گشتاسپشاه گفت که «اگر شما خدایگان را پسند افتد، من این نامه را پاسخ فرمایم کردن». گشتاسپشاه فرمان داد که «نامه را پاسخ کن». آن تهم سپاهبد دلیر، زریر، نامه را پاسخ چنان فرمود کردن که «از گشتاسپشاه، شاه ایران، به ارجاسپ، هیونانشاه، درود. نخستف ما این دین پاک را نهلیم و با شما همکیش نشویم و این دین پاک را از هرمزد پذیرفتیم و بـِنَهلیم و با شما دیگرماه انوش خوریم. آنجا به بیشه هوتُس و مَرغِ زردشتان که نه کوه بلند و نه دریای ژرف دارد، بدان دشت هامون نتیجه کار با اسبان تیزپی است. شما از آن سوی آیید تا ما از ایدر آییم و شما مارا ببینید. ما شما را ببینیم و به شما نشان دهیم که چگونه دیو به دست ایزدان نابود میشود».
ابراهیم دبیرانمِهِست نامه را مهر کرد و بیدرفش جادوگر و نامخواست هزاران نامه را بپذیرفتند و به گشتاسپشاه نماز بردند و برفتند.
...
ناتمام.
منابع
*درباره یادگار زریران: سعید عریان، یادگار زریران: متون پهلوی، ۱۳۷۱.
*متن از: بهار، مهرداد: پژِوهشی در اساطیر ایران، پاره نخست و دویم، چاپ سوم، نشر آگه، تهران ۱۳۷۸.
*تایپ متن از: مانی پارسا
پیوند به بیرون
ترجمه انگلیسی یادگار زریران
==پانویس==
*گشتاسبشاه: نام فرمانروای بلخ در زمان زرتشت، پیامبر ایرانی، است.
*هیونان: هونها از اقوام آسیای میانه.
*نژاده: اصیل
*انوش: خوراکی که بیمرگی آوَرَد. غذایی است بهشتی.
عکسهای تئاتر یادگار زریران در آدرس http://picasaweb.google.com/shahrooznabati/ZariranMemorial مشاهده بفرمائید
سلام آقای پارسا مرقوم فرموده ائید که ایرانی ها نام زبانشان را فارسی می گویند و نام کشورشان را پرشیا در حالی که باید نام زبانشان را پرشیا و نام کشورشان را پارس بگویند و به همین سبب نیز هموطنانتان را کمی هم مورد تفقد قرار داده و ره به وادی توهین گشوده ائید . آیا اهالی کشور آلمان که نام کشور خود را دویچلند و نام زبانشان را دویچ عنوان می کنند نیز مشمول عنایات شما می شوند؟